Morgen organiseren we anders - namelijk in een Zoöperatie
Zoöperatie: Geef de natuur een stem aan je bestuurstafel
De klimaat crisis, bodem uitputting, microplastics laten zien dat we onze aarde aan het op gebruiken zijn. Kan je nog ondernemen volgens de kapitalistische principes van economische groei en tegelijkertijd de wereld verbeteren ipv verschralen? Welke verantwoordelijkheid heeft iedere organisatie hierin? En vooral hoe kan je je organisatie zo inrichten dat de natuur een centrale plek krijgt? Vandaag praat ik met Klaas Kuitenbrouwer en Maike van Stiphout over hoe je dit doet middels een Zoöperatie met een Spreker voor de Levenden. Klaas is onderzoeker voor het Nieuwe Instituut en initiatiefnemer van de Zoöp en Maike is landschapsarchitect en een spreker voor de levenden.
In een zoöperatie gaat het om samenwerking met het hele leven. In je besluitvorming kijk je niet alleen naar je organisatie en mensen, maar ook de impact op de natuur om je heen. Hiervoor is het nodig dat je je plek (zowel als individu, als organisatie) in het ecosysteem begrijpt. Middels een Spreker voor de Levenden zorg je dat al het niet-menselijk leven ene stem krijgt in de besluitvorming. Dit beperkt zich niet alleen tot besluitvorming maar ook tot projecten die worden opgepakt en de mindset van je medewerkers
Podcast host
De klimaat crisis, bodem uitputting, microplastics laten zien dat we onze aarde aan het op gebruiken zijn. Kan je nog ondernemen volgens de kapitalistische principes van economische groei en tegelijkertijd de wereld verbeteren ipv verschralen? Welke verantwoordelijkheid heeft iedere organisatie hierin? En vooral hoe kan je je organisatie zo inrichten dat de natuur een centrale plek krijgt? Vandaag praat ik met Klaas Kuitenbrouwer en Maike van Stiphout over hoe je dit doet middels een Zoöperatie met een Spreker voor de Levenden. Klaas is onderzoeker voor het Nieuwe Instituut en initiatiefnemer van de Zoöp en Maike is landschapsarchitect en een spreker voor de levenden.
In een zoöperatie gaat het om samenwerking met het hele leven. In je besluitvorming kijk je niet alleen naar je organisatie en mensen, maar ook de impact op de natuur om je heen. Hiervoor is het nodig dat je je plek (zowel als individu, als organisatie) in het ecosysteem begrijpt. Middels een Spreker voor de Levenden zorg je dat al het niet-menselijk leven ene stem krijgt in de besluitvorming. Dit beperkt zich niet alleen tot besluitvorming maar ook tot projecten die worden opgepakt en de mindset van je medewerkers
Podcast host
Minke Buizer (Changekitchen)
Gasten
Quotes:
-’het is niet mensen eigen om schadelijk te zijn, het is een keuze’
-’Je moet mensen in staat stellen dat ze fouten durven te maken’
-’Zoöperatie dwingt niet achteraf, maar gaat om intrinsieke motivatie vooraf’
-’het is oncomfortabel om achter je eigen (vervuilende) handelen te komen’
Timestamps
[0:00] Introductie
[01:00] Kan iedereen een zoöperatie worden? Ja, mits je intrinsieke motivatie hebt. Als je niet zeker weet of dit de weg is, heeft het geen zin.
[02:10] Wat is een zoöperatie? Een organisatievorm voor coöperatie met de zoë - dat is grieks vor het leven. Aan de tafel waar besluiten genomen worden zit een persoon, de spreker voor de levenden, die al het leven meeneemt in de besluiten.
[04:00] Wat is een spreker voor de levenden? Iemand die bewustzijn schept dat je deel bent van een ecosysteem, en die zowel aan de bestuurstafel als met de afgevaardigden van verschillende diensten de sfeer en het gedachtegoed beïnvloed.
[05:30] Waar komt het idee voor een zoöperatie vandaan? Vanuit ecologische regeneratie en rechten voor de natuur. Mensen hoeven niet schadelijk te zijn voor de natuur, maar kunnen een ondersteunende rol spelen in het ecosysteem waar zij deel van zijn. En vanuit rechten voor de natuur dachten we het volgende: In het westen worden structuren ontworpen via de wet - als je daar iets verandert kun je fundamenteel iets verschuiven. De taal van wetten wordt in Nederland goed beheerst. Wij dachten eraan om op organisatie niveau te gaan werken, en dat is een zoöp geworden.
[09:00] Wat haal je binnen als je een zoöperatie wil worden? Een spreker voor de levenden, die je om advies vraagt. Advies dat je dient te volgen, tenzij je goede argumenten hebt om het naast je neer te leggen. Hierdoor verander je jouw schadelijke rol in het ecosysteem in een ondersteunende rol.
[10:00] Kun je op elk punt beginnen met een zoöperatie? In principe wel, mits je kunt voorzien dat het mogelijk is. Als je hardnekkig oliebronnen of kolenmijnen wil blijven exploiteren heeft het geen zin, maar als je wil afbouwen, dan zou het juist heel interessant zijn. Dan maak je pas echt verschil.
[11:00] Kun je ook een zoöperatie worden als je geen producent bent? Ja dat kan, als is het lastiger om te leren als je geen directe buitenomgeving hebt. Het gaat erom dat je bewust bent van effecten op je leefomgeving en dat je daar aan wilt werken. Overigens is de natuur niet alleen buiten de stad. Sterker nog, het gaat vaak beter met de natuur in de stad dan buiten de stad.
[16:15] Wat doet het Nieuwe Instituut en hoe is dit een zoöp geworden? Het Nieuwe Instituut houdt zich bezig met architectuur, design en grote ontwikkelingen in de maatschapij. Doordat we op allerlei schalen en met allerlei disciplines werken, kunnen we ons met fundamentele maatschappelijke vragen bezighouden, en die door de lens van ontwerppraktijken bekijken. De vorige én nieuwe directeur hebben het idee volledig omarmd, ook vanuit het idee dat culturele instututen als de onze een testing ground kunnen zijn. Doordat we veel gedragen worden door geld vanuit de staat, kunnen we meer risico's dragen en fouten veroorloven. Daarom zien we het ook als taak mo dingen uit te vinden die private bedrijven zich misschien niet kunnen veroorloven. We zijn nu (december 2022) ongeveer een half jaar een zoöp, en we hebben al ontzettend veel geleerd. Het is geweldig om in de praktijk te kunnen ontdekken.
[19:30] Hoe heeft het Nieuwe Instituut de speker voor de levenden gevonden? Klaas had Maike benadert omdat hij iemand zocht met ecologische kennis én iemand voor wie het vanzelfsprekend is om meer dan mensen te vertegenwoordigen. Toen Klaas belde vertelde Maike dat ze al lang gehoord en gelezen over de zoöp, en was dit zelfs bezig was haar klanten te vertellen over zoöperatie.
[23:40] Wat heb je voor elkaar gekregen door de zoöp? Veel bewustwording en educatie, wat talloze effecten heeft in besluiten. Bijvoorbeeld om het licht 's nachts uit te doen omdat 70% van de dieren in de nacht leeft en last heeft van het licht. In projecten wordt bijvoorbeeld gekeken naar materiaalgebruik. Het is bij de bestuurstafel nog wel zoeken: op welke punten heeft het zin om wat te zeggen? Is het nuttig om bij heel de vergadering te zijn?
[28:10] Wat is het verschil met een duurzaamheidsmanager? Een duurzaamheidsmanager gaat vaak met een beperkt budget zelf aan het werk, terwijl je bij een zoöperatie veel meer richt op bewustwording en educatie. Iedereen moet het doorkrijgen in zijn dagelijkse handelingen. Het wordt een gedachte die zich op eigen houtje dan voortplant. Dat lukt nog niet overal - soms hebben wij bijvoorbeeld complexe renovatieprocessen die al helemaal vast zitten. Maar ook daar wordt de urgentie al wél gevoeld, en wordt gekeken hoe regeneratie een onderdeel kan worden, ook als de partners daar nog niet op toegesneden zijn.
[29:51] Hoe zorg je ervoor dat "zoöperatie" niet het zoveelste vinkje wordt om af te vinken? Dit gaat veel verder dan een vinkje, maar op je houding. Dat je vanuit jezelf denkt: ik heb niet alleen te maken met de mens.
[32:50] Moet je voor een zoöp certificeren of niet? We zijn er niet op uit om een politie te worden die achteraf controleert, maar wij richten ons intrinsieke motivatie die vooraf plaats vindt. Toch zijn we wel bezig met een certificaat. Het gaat dan niet om iets afvinken, maar wel om elk jaar een plan te maken en je best doet om het uit te voeren. Als er wat anders gebeurt is dat niet erg, het idee is ook dat je de lessen publiek maakt zodat je anderen ook tips kunt gaan geven.
[36:06] Het is spreker 'voor' de levenden, niet 'van' de levenden.
[37:20] Hoe wordt je zelf een zoöperatie? Je belt het zoönomisch instituut voor een intake, en gaat daarna verkennen hoe je het gaan aanpakken. Het kost vaak wat tijd om de besluitvormers in de organisatie mee te krijgen. Daarna betaal je 5000,- euro per jaar voor de spreker en de kennis.
[42:40] Wat is een valkuil van een zoöperatie worden? Het is moeilijk om volledig te overzien wat een zoöperatie teweeg gaat brengen. Het vraagt moed om in een wereld die al onzeker is nog meer onzekerheid toe te voegen. Je moet kunnen reageren op verandering en fouten durven maken, want je kunt dit niet eerst helemaal uitdenken en dan in één keer goed doen. De mindset van leren is dus essentieel.
[44:10] Kunnen beursgenoteerde bedrijven met aandeelhouders en winstoogmerk ook een zoöperatie worden? Lastig te beantwoorden - de problematiek op wereldwijde schaal maakt het noodzakelijk, maar het is onduidelijk hoe we dit kunnen realiseren in een economie die verslaafd is aan groei. Wellicht via degrowth? Winst is niet per se het probleem, maar wel ongebreidelde winst en de accumulatie daarvan. We weten nog niet goed de balans tussen winst en regeneratie. We kunnen precies formuleren waar het fout gaat, maar hoe je er komt is onduidelijk. Dat hebben we samen te leren. En dat kan, mits de intrinsieke motivatie er is.
[46:36] Samenvatting door Minke
Timestamps
[0:00] Introductie
[01:00] Kan iedereen een zoöperatie worden? Ja, mits je intrinsieke motivatie hebt. Als je niet zeker weet of dit de weg is, heeft het geen zin.
[02:10] Wat is een zoöperatie? Een organisatievorm voor coöperatie met de zoë - dat is grieks vor het leven. Aan de tafel waar besluiten genomen worden zit een persoon, de spreker voor de levenden, die al het leven meeneemt in de besluiten.
[04:00] Wat is een spreker voor de levenden? Iemand die bewustzijn schept dat je deel bent van een ecosysteem, en die zowel aan de bestuurstafel als met de afgevaardigden van verschillende diensten de sfeer en het gedachtegoed beïnvloed.
[05:30] Waar komt het idee voor een zoöperatie vandaan? Vanuit ecologische regeneratie en rechten voor de natuur. Mensen hoeven niet schadelijk te zijn voor de natuur, maar kunnen een ondersteunende rol spelen in het ecosysteem waar zij deel van zijn. En vanuit rechten voor de natuur dachten we het volgende: In het westen worden structuren ontworpen via de wet - als je daar iets verandert kun je fundamenteel iets verschuiven. De taal van wetten wordt in Nederland goed beheerst. Wij dachten eraan om op organisatie niveau te gaan werken, en dat is een zoöp geworden.
[09:00] Wat haal je binnen als je een zoöperatie wil worden? Een spreker voor de levenden, die je om advies vraagt. Advies dat je dient te volgen, tenzij je goede argumenten hebt om het naast je neer te leggen. Hierdoor verander je jouw schadelijke rol in het ecosysteem in een ondersteunende rol.
[10:00] Kun je op elk punt beginnen met een zoöperatie? In principe wel, mits je kunt voorzien dat het mogelijk is. Als je hardnekkig oliebronnen of kolenmijnen wil blijven exploiteren heeft het geen zin, maar als je wil afbouwen, dan zou het juist heel interessant zijn. Dan maak je pas echt verschil.
[11:00] Kun je ook een zoöperatie worden als je geen producent bent? Ja dat kan, als is het lastiger om te leren als je geen directe buitenomgeving hebt. Het gaat erom dat je bewust bent van effecten op je leefomgeving en dat je daar aan wilt werken. Overigens is de natuur niet alleen buiten de stad. Sterker nog, het gaat vaak beter met de natuur in de stad dan buiten de stad.
[16:15] Wat doet het Nieuwe Instituut en hoe is dit een zoöp geworden? Het Nieuwe Instituut houdt zich bezig met architectuur, design en grote ontwikkelingen in de maatschapij. Doordat we op allerlei schalen en met allerlei disciplines werken, kunnen we ons met fundamentele maatschappelijke vragen bezighouden, en die door de lens van ontwerppraktijken bekijken. De vorige én nieuwe directeur hebben het idee volledig omarmd, ook vanuit het idee dat culturele instututen als de onze een testing ground kunnen zijn. Doordat we veel gedragen worden door geld vanuit de staat, kunnen we meer risico's dragen en fouten veroorloven. Daarom zien we het ook als taak mo dingen uit te vinden die private bedrijven zich misschien niet kunnen veroorloven. We zijn nu (december 2022) ongeveer een half jaar een zoöp, en we hebben al ontzettend veel geleerd. Het is geweldig om in de praktijk te kunnen ontdekken.
[19:30] Hoe heeft het Nieuwe Instituut de speker voor de levenden gevonden? Klaas had Maike benadert omdat hij iemand zocht met ecologische kennis én iemand voor wie het vanzelfsprekend is om meer dan mensen te vertegenwoordigen. Toen Klaas belde vertelde Maike dat ze al lang gehoord en gelezen over de zoöp, en was dit zelfs bezig was haar klanten te vertellen over zoöperatie.
[23:40] Wat heb je voor elkaar gekregen door de zoöp? Veel bewustwording en educatie, wat talloze effecten heeft in besluiten. Bijvoorbeeld om het licht 's nachts uit te doen omdat 70% van de dieren in de nacht leeft en last heeft van het licht. In projecten wordt bijvoorbeeld gekeken naar materiaalgebruik. Het is bij de bestuurstafel nog wel zoeken: op welke punten heeft het zin om wat te zeggen? Is het nuttig om bij heel de vergadering te zijn?
[28:10] Wat is het verschil met een duurzaamheidsmanager? Een duurzaamheidsmanager gaat vaak met een beperkt budget zelf aan het werk, terwijl je bij een zoöperatie veel meer richt op bewustwording en educatie. Iedereen moet het doorkrijgen in zijn dagelijkse handelingen. Het wordt een gedachte die zich op eigen houtje dan voortplant. Dat lukt nog niet overal - soms hebben wij bijvoorbeeld complexe renovatieprocessen die al helemaal vast zitten. Maar ook daar wordt de urgentie al wél gevoeld, en wordt gekeken hoe regeneratie een onderdeel kan worden, ook als de partners daar nog niet op toegesneden zijn.
[29:51] Hoe zorg je ervoor dat "zoöperatie" niet het zoveelste vinkje wordt om af te vinken? Dit gaat veel verder dan een vinkje, maar op je houding. Dat je vanuit jezelf denkt: ik heb niet alleen te maken met de mens.
[32:50] Moet je voor een zoöp certificeren of niet? We zijn er niet op uit om een politie te worden die achteraf controleert, maar wij richten ons intrinsieke motivatie die vooraf plaats vindt. Toch zijn we wel bezig met een certificaat. Het gaat dan niet om iets afvinken, maar wel om elk jaar een plan te maken en je best doet om het uit te voeren. Als er wat anders gebeurt is dat niet erg, het idee is ook dat je de lessen publiek maakt zodat je anderen ook tips kunt gaan geven.
[36:06] Het is spreker 'voor' de levenden, niet 'van' de levenden.
[37:20] Hoe wordt je zelf een zoöperatie? Je belt het zoönomisch instituut voor een intake, en gaat daarna verkennen hoe je het gaan aanpakken. Het kost vaak wat tijd om de besluitvormers in de organisatie mee te krijgen. Daarna betaal je 5000,- euro per jaar voor de spreker en de kennis.
[42:40] Wat is een valkuil van een zoöperatie worden? Het is moeilijk om volledig te overzien wat een zoöperatie teweeg gaat brengen. Het vraagt moed om in een wereld die al onzeker is nog meer onzekerheid toe te voegen. Je moet kunnen reageren op verandering en fouten durven maken, want je kunt dit niet eerst helemaal uitdenken en dan in één keer goed doen. De mindset van leren is dus essentieel.
[44:10] Kunnen beursgenoteerde bedrijven met aandeelhouders en winstoogmerk ook een zoöperatie worden? Lastig te beantwoorden - de problematiek op wereldwijde schaal maakt het noodzakelijk, maar het is onduidelijk hoe we dit kunnen realiseren in een economie die verslaafd is aan groei. Wellicht via degrowth? Winst is niet per se het probleem, maar wel ongebreidelde winst en de accumulatie daarvan. We weten nog niet goed de balans tussen winst en regeneratie. We kunnen precies formuleren waar het fout gaat, maar hoe je er komt is onduidelijk. Dat hebben we samen te leren. En dat kan, mits de intrinsieke motivatie er is.
[46:36] Samenvatting door Minke
- Dwing niet achteraf maar intrinsieke motivatie vooraf
- Haal iemand binnen voor educatie, inspiratie en geweten.
- Het vraagt een lange termijn perspectief.
- Je mag veel fouten maken en leren, want anders kom je er niet.
- Je voegt iets onbekends toe
Oproep aan de luisteraars
Help meer zoöps op te richten en steun het Zoönomisch Instituut: zij zoeken nog fondsen voor het verzamelen van kennis en het begeleiden van organisaties die een zoöp willen worden.
Help meer zoöps op te richten en steun het Zoönomisch Instituut: zij zoeken nog fondsen voor het verzamelen van kennis en het begeleiden van organisaties die een zoöp willen worden.
Footnotes
-Meer ruimte voor natuur met Rewilding-Rewilding Europe
-Tips over natuurinclusief bouwen - bouwnatuurinclusief.nl
Alle leestips van Klaas Kuitenbrouwer:
Ecology: Flat ontologies
- Timothy Morton – The Ecological Thought, Dark Ecology
- Bruno Latour – Facing Gaia, the Politics of Nature, Parliament of Things
- Lynn Margulis – Symbiotic Planet
New Materialisms
- Elizabeth Povinelli – Geontologies
- Karen Barad - Meeting the Universe Halfway
- Manuel deLanda – 1000 years of non-linear history
Other-than-human subjectivitities, biosemiotics
- Jakob von Uexküll – a Foray into the Worlds of Animals and Humans
- Vincaine Despret – What would animals say if we asked the rights questions?
- Brian Massumi – What Animals Teach Us about Politics
- Eva Meijer – When Animal speak?
- Merlin Sheldrake – Entangled Life
- Peter Godfrey Smith – Metazoa
- Eduardo Kohn – How Forests Think
Knowledge practices
- Rosi Braidotti – The Posthuman, The Posthuman Glossary (with others)
- Donna Haraway – Situated Knowledge, Staying With the Trouble
- Isabelle Stengers - Cosmopolitics I & II
- Robin Wall Kimmer – Braiding Sweetgrass
Economic transitions, regenerative economy, human-inclusive ecosystems
- Kate Raworth – Donut Economics
- Matthias Schmelzer, Aaron Vansintjan, Andrea Vetter – The Future is Degrowth Katharina Pistor – The Code of Capital
- Robert Fletcher, Bram Buscher – The Conservation Revolution
